Chủ Nhật, 31 tháng 3, 2013

Sơn La - những nẻo đường biên ải - P7

Đi qua cổng đồn biên phòng 461 mà hơi lo lo.



Đồn nằm khá xa trục đường chính. Cửa khẩu Nà Cài này cũng là một điểm nóng về buôn bán ma túy. Đã có lần chiến sỹ đồn 461 đi bắt ma túy đã bị bắn trả dữ dội và bị trọng thương.



Hai anh Mông đang đi phía trước, lối rẽ ở đâu đây?



Đâu cũng thấy đào xanh mơn mởn.



Sau khi hỏi thăm và vòng đi vòng lại đến lần thứ 3 thì tôi mới tìm thấy đường, hóa ra là con đường đất ngay gần cửa khẩu dốc ngược lên trên, từ đây đi ra đến Chiềng Khương là đoạn đường offroad thú vị và gian nan nhất của ngày hôm đó.



Bắt đầu đi vào con đường offroad bụi mù.



Len lỏi qua những bản nhỏ.



Qua ngầm



Đường bụi khủng khiếp, hai chiếc cào cào phải đi sát vào nhau để tránh một chiếc phải hít bụi.



Đường men theo biên giới Việt - Lào, rải rác vẫn có những ngôi nhà của người Mông ven đường, chả có mấy bóng người.



Một chiếc Zil 131 còn rất mới, ông vua của Tây Bắc.



Lại đồi trọc



Vừa đi vừa dò dẫm hỏi đường mất khá nhiều thời gian, với những lối rẽ nhỏ chằng chịt thế này, chiếc GPS hoàn toàn bó tay.



Một ngôi nhà của người Xinh Mun



Con đường vắng trong ánh nắng chiều.



Rừng được đốt hết để làm nương.



Đến một ngã ba, bên trái có một con đường dốc ngược xuyên sâu vào rừng, tôi tò mò muốn phi vào đó xem có gì hay không.



Con đường mòn trải đầy lá khô đi thật thích.



Có chùm hoa gì đây không biết.



Kể ra mà đi bộ lang thang ở đây cũng khoái phải biết.



Phía xa kia là khoảnh đất rất rộng.



Dừng xe lại đây xem nào, biết đâu lại vớ được một nương anh túc thì sướng.



Có một cái lán bỏ hoang đã nát rã rượi.



Liệu cây anh túc đã từng được trồng ở đây?



Đi tiếp một đoạn nữa thì chúng tôi gặp một nương lúa rộng mênh mông, có một chị phụ nữ và hai đứa trẻ đang quốc đất.



Họ nhìn chúng tôi như ở trên trời rơi xuống. Tôi liền bỏ mũ ra, tới gần và hỏi thăm xem có đường đi tiếp không. Họ lắc đầu, đây là đường cụt rồi.



Haizz.. cả khu rừng rộng lớn, giờ đã bị san phẳng để làm nương rồi, vài năm nữa thôi, chắc sẽ chả còn rừng nữa.



Chào ba người, chúng tôi lên xe quay trở ra theo đường cũ, tiếp tục hành trình men theo đường biên giới để tới Chiềng Khương.

Thứ Bảy, 30 tháng 3, 2013

Sơn La - những nẻo đường biên ải - P6

Rừng núi xơ xác dưới bàn tay con người.



Bản làng có vẻ sầm uất ở phía cuối con đường.



Chỉ ít năm nữa con đường này cũng sẽ thành đường nhựa.



Đường ra thị trấn Yên Sơn.



Ngã ba nối với tỉnh lộ 103A (trên bản đồ ghi là tỉnh lộ 104).



Một xưởng gỗ lớn ngay bên đường để chế biến gỗ rừng.



Tỉnh lộ 103A đi Nà Cài.



Thị trấn Nà Cài khá sầm uất.



Phá núi để lấy đất san lấp mặt bằng.



Đường nhựa khá tốt, chắc là do việc thông thương tại cửa khẩu Nà Cài ngày càng phát triển.



Vừa đi, tôi vừa phải để ý các lối rẽ để có thể tiếp tục đi từ Nà Cài sang Chiềng Khương.



Cả một vùng toàn đồi núi trọc.



Đường vút lên cao cao là..



Vắt vẻo qua núi.



Vắng tanh.



Đâu cũng thấy Zil 131



Đã ra tới sát cửa khẩu Nà Cài.



Cửa khẩu Nà Cài là đây, rất đơn sơ với 1 trạm kiểm soát của biên phòng.



Đi đến đây thì vẫn chưa tìm ra lối rẽ để đi ra đường biên giới. Tôi đành tìm người để hỏi đường, gặp hai anh Mông đang đèo nhau bằng xe máy từ phía Lào chạy sang, tôi chặn họ lại để hỏi đường. Hai anh Mông ú ở chỉ mỗi anh một kiểu, một anh thì bảo đi vòng sang Lào cũng đến được Chiềng Khương, một anh thì bảo chạy ngược ra QL6 rồi rẽ. Loay hoay một hồi, tôi lại quay xe ngược ra để tìm đường.

Sơn La - những nẻo đường biên ải - P5

Con đường đất tương đối rộng bò ngoằn ngoèo men thao những sườn đồi.



Một bản nhỏ với mươi nóc nhà nằm rải rác dưới thung lũng.



Phía xa kia là một vạt rừng còn sót lại với những cây hoa ban trắng và một loài cây gì đó đang nở hoa vàng, đỏ rất vui mắt.



Một ngôi nhà trơ trọi.



Con đường đất quanh co bất tận. Cảm giác được lang thang ở một chốn xa lạ, không biết cái gì sẽ đến ở phía trước vừa hồi hộp, vừa phiêu linh.



Bản làng như được dựn lên ở đáy một dòng sông cạn, chẳng hiểu vào mùa mưa, ở đây có bị lũ không?



Con đường quá cheo leo nhưng thật đẹp và nên thơ, chẳng lạnh lùng khô cứng như những con đường nhựa.



Phía bên dưới con đường.



Trống trải..



Nghỉ chân..



Mới xa Tây Bắc sao mà nhớ
Dốc đèo heo hút, khói mù sương
Nhà ai cài gắn vào trong núi
Núi lẫn vào mây, mây phủ hoa...



Tiếp tục lên đường.



Đúng là nhà cài vào núi thật.



Giá mà được ở trong ngôi nhà kia đôi ngày.



Rải rác những ngôi nhà không rõ của dân tộc nào.



Bản đây rồi.



Nhìn bà chị này thì chắc không phải người Thái.

Nếu tôi không nhầm thì đây là một bản của người Xinh Mun, một dân tộc ít người sống tập trung chủ yếu ở Sơn La, đặc biệt là xã Chiềng On này.

Người Xinh Mun hay còn gọi là người Puộc thuộc nhóm ngôn ngữ Môn - Khơ Me. Họ sống sát với người Thái nên bị ảnh hưởng nhiều về ăn mặc và tập quán sinh hoạt của người Thái.

Người Xinh Mun có tục ở rể. Trước đây con trai phải ở rể khoảng 8-12 năm hoặc ở rể suốt đời nếu bên vợ không có con trai. Trong lễ cưới đi ở rể, cô dâu, chú rể phải đổi tên của mình lấy một tên mới chung cho cả hai người. Tên chung này do bố mẹ vợ, ông cậu đặt cho, đôi khi lại phải bói xin âm dương để tìm tên chung. Cô dâu búi tóc ngược lên đỉnh đầu biểu hiện là người con gái đã có chồng. Ngay trong hôm cưới đi ở rể, đôi vợ chồng mới cưới trở về nhà trai 2, 3 ngày rồi mới sang ở hẳn nhà gái cho đến hết thời gian ở rể. Lễ cưới đưa dâu về nhà trai tổ chức sau khi hết thời gian ở rể, lúc đó đôi vợ chồng đã có một hoặc vài con. Lễ lại mặt tổ chức sau đó vài ngày, hay một năm.

Phụ nữ Xinh Mun có mang vẫn đi nương, đi rừng cho đến tận ngày sinh. Sản phụ đẻ ngồi cạnh bếp nấu cơm, ngay trong nhà. Mẹ chồng, chồng hay một bà già láng giềng đỡ đẻ. Cắt rốn bằng cách: kéo rốn dài đến mắt cá chân đứa trẻ rồi buộc nút lại, từ đó lại kéo dài tiếp một đoạn như thế nữa rồi mới cắt. Nhau đẻ đựng trong ống tre, treo lên cây cao nơi có ít người qua lại. Trẻ gần một tuổi mới mời thầy cúng về, làm lễ đặt tên.

Người Xinh Mun có tập quán ai dựng nhà thì cả bản đến giúp nên nhà chỉ làm vài ngày là xong. Họ thường làm nhà vào dịp sau vụ gặt và chọn đất dựng nhà bằng cách bói xem đất dựng nhà bằng bói xem đất có hợp với các thành viên trong nhà không. Ngày nước (các ngày 2, 6, 8, 9 trong tháng) thích hợp với việc làm nhà. Kiêng ngày hoả tức các ngày 1 và 7. Ông cậu là người dựng cột chính, trên treo nhiều vật tượng trưng cho sự phồng thực, đầy đủ của gia đình như bông lúa, con dao, cái thớt, các vật biểu tượng âm, dương vật. Ông cậu cũng là người đốt ngọn lửa đầu tiên trên bếp nấu cơm của căn nhà mới. Ngọn lửa ấy được giữ không tắt trong suốt đêm đầu tiên.

Người Xinh Mun có tục bắn súng khi nhà có người qua đời. Tiếng súng trong nhà báo hiệu có người chết, cùng lúc đó người con trai ném ông đầu rau vào nơi thờ cúng tổ tiên bày tỏ một sự giận giữ truyền thống. Mọi điều kiêng kỵ hàng ngày của gia đình cũng như của người con rể nay được huỷ bỏ, người ta nấu cơm trên bếp sưởi, đặt tai ninh theo chiều ngang nhà, con rể lo mọi việc cơm nước. Không dùng quan tài gỗ mà chỉ bó cót. Chọn đất đào huyệt bằng cách ném trứng trên khu vực định sẵn, trứng vỡ ở đâu thì huyệt được đặt ở đó. Nhà mồ được làm cẩn thận, có đủ thứ cần thiết tượng trưng cho người chết. Người Xinh Mun không có tục cải táng và tảo mộ.

Người Xinh Mun thờ cúng tổ tiên hai đời, bố mẹ và ông bà. Biểu trưng cho nơi thờ tổ tiên là một chiếc xương hàm lợn, ít trầu đựng trên nắp giỏ cơm, ống tre đựng nước. Cúng vào các dịp cơm mới, đám cưới, nhà mới. Việc thờ cúng tổ tiên, tuỳ nơi, có thể chỉ do anh cả, cũng có thể do các anh em trai cùng đảm nhiệm. Bố mẹ vợ được thờ riêng ở một chiếc lán nhỏ, bên cạnh nhà, cơm nước cúng được nấu ở ngoài nhà. Lễ cúng bản hàng năm rất được coi trọng.

Một cậu bé đang tò mò quan sát chúng tôi.



Một cậu khác thì đang lê la đùa nhau dưới cỏ.



Hai anh em?



Tiếp tục khám phá nào.



Qua một điểm trường cấp 1 rất khang trang.



Bù nhìn..



Người Xinh Mun có thể nhận ra ở cách vấn khăn trên đầu người phụ nữ.



Đường tới bản



Lặn lội..



Xuân tàn..



Đi một đoạn nữa thì chúng tôi thấy có một cái chốt kiểm soát, một cái lều và thanh chắn bằng tre.



Đoán đây có lẽ là một trạm kiểm soát của bộ đội biên phòng nhưng sao không thấy ai gác cả, chúng tôi lặng lẽ đi qua, bụng nơm nớp chỉ sợ bị tóm.

Qua trạm kiểm soát thì thấy ngay biển báo vành đai biên giới, tức là đường biên chỉ cách đây khoảng trăm mét gì đó thôi.



Đến đoạn này thì tôi vừa đi vừa lo ngay ngáy vì chỗ này hoang vắng quá, trời cũng đã về chiều muộn, nếu mà bị biên phòng tóm ở đây thì cũng rất phiền phức chứ chẳng đùa.



Đây đó rải rác những ngôi nhà của người Xinh Mun lẩn khuẩn bên sườn đồi đầy bí ẩn.



Một vạt cải dầu đương trổ hoa vàng ươm.



Những ngôi nhà và con đường vắng tanh không một bóng người, vừa đi tôi vừa có cảm giác là họ đang ẩn nấp đâu đó trong những vạt rừng trên đỉnh núi để theo dõi chúng tôi.